दमीत उच्छवासहरुको उद्रघाटन
जुम्लाको स्याउ विलौना गर्छ, फलेर के गर्नू ।
नबन्ने भए रुकुम र खारा, बलेर के गर्नू ।
मक्का मदिनाको गजल हुम्ला–जुम्ला र बारा–खारा सम्म आईपुग्दा निक्कै परस्कृत भइसकेको नजिर हो यो । साहित्यिक व्योममा मृदुल,सुवोध्य र स्निग्धताको पगरी गुथेको यसले राजादेखि रङ्कसम्मलाई लठ्याउदै खाडीदेखि झाडीसम्म ढकमक्क फुल्न जानेकोछ । यसमा सत्वगुण,रजोगुण र तमोगुण के हुदैन सब हुन्छ । हो यो सबैले हो भेषराज नेपाललाई सिसम श्री बनाएको । गीतालेभने जस्तै धर्म भनेकै कर्म हो । भन्ने यथार्थलाई अङ्गीकारगर्दै आफ्नो कर्ममा निशिदिन कटिबद्द स्रष्टा सिसम श्रीलाई प्रथमतः हार्दिक स्वागत तथा बधाई । लोकजीवनका लालित्यपूर्ण लयचेतनाबाट अनुप्राणित सिसम, निष्ठापूर्वक आफ्नो कर्ममा क्रियाशीलछन् । निम्नमध्यम र मध्यमवर्गीय समाजमा हुर्किबढेका उनी समाजका पेचिला र चेपिला कप्चेटाहरुबाट सिर्जनात्मक उद्गार बोकेर बाहिर आएकाछन् । आफ्नो अनुभवको प्रगाढतालाई गजलमा उन्दै मनको गाठोफुकाउने यो प्रयास साच्चिकै सुन्दर प्रयास हो ।
हिउ आफैलाइ आफ्नो चिसोपना ज्ञातहुदैन, आगो आफैलाइ आफ्नो तापमान बोध हुदैन तर सर्जक आफैलाई आफ्नो सिर्जनशक्तीको बारेमा भने राम्रो ज्ञात हुन्छ र त ऊ अरुभन्दा पृथक हुन्छ र बाच्छ युगान्तर ।
ड्ड मान्छे जे गर्छ आफ्ना लागि गर्छ र अरुकालागि गरेको अभिनय गर्छ । तर यहा थोरै त्यस्ता व्यक्ति/व्यक्तित्वहरु पनिछन् जो अरुका लागि केही गर्छन्, आफू रुन्छन् र अरुलाइ हसाउँछन् ।
-यहा“म”हुनुको (म एक शरिर हुनुको) इतिहासले कुनै अर्थ राख्दैन । त्यसैले कि त्यस्तो लेख्न सक्नुपर्छ कि कसैलाई मेरो बारेमा पनि केही लेख्ने बनाउन सक्नुपर्छ भन्नेकुरा राम्रोसँग थाहाछ सिसम श्रीलाई ।
-यतिखेर यत्ति भन्नैपर्छ कि गजलमा रदिफ काफिया बीचको घम्साघम्सी, मिसराहरु बीचको रस्साकस्सी र लय र भावबीचको आत्मिक द्वन्द्वदेख्दा स्वतन्त्रताको चाह उप्कीएको हो कि ?(लाग्नु स्वभाविक हो ।) त्यसो त गजल चक्रव्यूह जस्तोपनि लाग्छ । अपितु शेरहरुको स्वतन्त्रता, बिचार र भावको व्यापकता, लयात्मक छटा, सरल र सरस शव्दावलीहरुको मधुरताले गर्दा विचार मन्थन गर्ने उपयुक्त माध्यम र स्वतन्त्र÷सुवोध्य निलो आकाश जस्तै खुलीदिन्छ गजल । जहा विचाररुपी चराहरु स्वतन्त्र शयर गर्न सक्दछन् । अझै यसो भनौ “कबिता गुलावको थुङ्गा हो भने गजल गुलावको बोट हो” कविता बुझ्न पत्र–पत्र केलाउनु पर्दछ भने गजल बुझ्न थुङ्गा–थुङ्गा चलाउनु पर्दछ । हुनपनि प्रजातान्त्रीक मुलुकका प्रदेशहरु जस्तै गजल बोटका थुङ्गाहरुपनि स्वतन्त्र हुन्छन् र प्रदेशहरुको केन्द्रसँग अन्योन्याश्रित सम्बन्ध रहे जस्तै थुङ्गाहरु र बोट बीचको अन्योन्याश्रीतताले गजल रोचक–घोचक र सोचक बनिदिन्छ । र सिसम हराएकाछन् यसैभित्र ।
-कल्पनाको गाडी चढे पनि विचाररुपी स्ट्रिङ समाउदै यथार्थको फराकिलो सडकमा यात्रारथ रहेकाले दुर्घटना असम्भवप्राय छ भन्न सकिन्छ सिसम श्रीको यात्रामा । थाहाछ उनलाई, जसरी शान्त तलाउमा ढुङ्गाहान्दा पानी तरङ्गीतहुन्छ त्यसरी नै गजल पढ्दा र सुन्दा, पाठक÷श्रोताहरुको हृदयपनि तरङ्गीत हुनसक्यो भने मात्र गजल“गजल”बन्छ भन्नेकुरा ।
-जीवन सबैले भोगीरहेका हुन्छन् फरक यत्ति हो कि कसैले सुखमय त कसैले दुखमय । यो पनि सत्य हो कि खुसीमा होस् वा दुखमाहोस् मान्छे आँशु टिल्पिलाउछ । तर सुखको आँशु आँखामै हराउछ दुखको आँसु खसिरहन्छ । यहापनि यस्तै भएकोछ सिसम श्री गजलरुपी आँसु बनेर खसिरहन्छन्– खसिरहन्छन् । र प्रत्येक पाइलाहरु प्रत्येक दुखाइहरु गजलरुपी भ¥याङका अलग–अलग खुड्किला बन्छन् । हुनपनि.............जीवनको आपाधापीमा आँसु भन्दा नजीकको मित्र अरु हुन सक्तैन । दुःख,प्रेम, श्रद्दा,क्रोध, सन्ताप कहा हुदैन आँसु ? यो जीवन भन्दा नजीकहुन्छ । आँसु नहुदो हो त जीवन पनि न हुदो हो । यहा सिसम श्रीका शेरहरु भन्छन्ः–“जीवन विज्ञापनले होइन ज्ञापनले चल्छ ।”त्यसैले त हुनु पर्छ हृदयको धड्कन सँगै गजलका शेरहरु र गजलका शेरहरु सँगै हृदयको धड्कन धड्किन्छ र त भन्न मनलाग्छ “जीवन तर्क होइन प्रेम हो । ”
-कर्तव्य अहंकारले होइन सत्यले÷प्रेमले निर्वाह गरेमात्र मानिसको आत्मा आनन्दले भरिएर आउछ । यहा सिसम श्रीले आफ्नो कर्तव्य प्रेमपूर्वक निर्वाह गरेकाछन् । जो अरुको सम्मान गर्न जान्दछ ऊ सधै सम्मानित जीवन बाच्दछ भन्ने सत्वबोध झल्किन्छ सिसम श्रीको लेखनीमा ।
ड्ड भाषा संस्कारको दर्पण हो । मेरोभाषा रहेमात्र मेरो संस्कार रहन्छ र मेरो संस्कार रहेमात्र म रहन्छु भन्नेमा दृढछन् गजलकार । त्यसो त म आफ्नो भाषा संस्कारलाई जति प्रेमगर्छु त्यतिकै प्रेम सबैले आ–आफ्नो भाषासंस्कारलाई गर्छन्÷गर्नुपर्दछ भन्ने शन्देस÷आग्रह पनि छ संग्रहमा । र यता कथित परिवर्तन र आधुनिकताका नाममा हुदैगरेका हर्कतहरुको हुर्मतपनि कसरी–कसरी निकालिएकोछ हेर्न लायक छ यहा।
-अलिकति मुटु, अलिकति माटो, अलिकति घरदेश र अलिकति परदेश मिसिएका यी गजलका बान्कीहरु गुरास जस्तै मुस्कुराउछन्, कोइलीको जस्तै गाउछन्, मयुर जस्तै नाच्छन् र त भन्न मन लाग्छ यहा झरनाको झङ्कार छ, पखेराको गीत छ, सुदूर पश्चिमको द्यौडा र सुदूरपूर्वको साकेला सिली छ । हो साच्चै नेपाली पन छ,नेपाली मन छ ।
-जीवन संयोग हो जस्तो लाग्छ कहिले काही । तर सिसम श्री घरदेशबाट परदेसिनु संयोगमात्र हुन सक्तैन । यो भित्र धेरैकुराहरु हुनसक्छन् । बाध्यता,विवशता,रहर,आशा, निराशा जे पनि । परदेसिने कारण जे भए पनि आँखाभरी सपना र मनभरी घरदेश पक्कै बोकेको हुनुपर्दछ उनले । उनका शेरहरु पढ्दै जादा लाग्छ उनी थिल्थिलिएकाछन् सपनाहरु कुल्चिएर । त्यसो त सपनाहरु कुल्चिदाको कटकटी र छटपटी कस्तोहुन्छ ?शब्दमा व्यक्त गर्न सकिदैन । र पनि अनुमान भने लगाउन सकिन्छ त्यही अनुमान हो यो । र यहीनेर यो पनि भनूँ भनूँ लाग्यो कि भोगाइले मान्छेलाई परिवर्तन गर्दाेरहेछ । प्रवास वेदनाको महासागर हो । जहा जस्तै कठोर हृदयको मान्छेपनि पग्लिन पुग्छ । कारण आफ्नो थातथलो र घरपरिवारबाट दूरहुदाको पीडाबोधमात्र होइन, भाषा,संस्कृति,भावना र अन्यान्य कतिपय कारणहरुले गर्दा, मन भित्रभित्रै उम्लिरहेको हुन्छ परदेशमा । र त्यही उम्लाई भित्रको छल्बलाहट थाम्ने प्रयास गर्दैछन् सिसम श्री । उनको आशय भन्छ, जीवन बाच्नु एउटा कुरा र बाचेको जस्तोगर्नु अर्काेकुरा । हो सिसमको कलम सललल बगेकोछ गजलमा । घरदेश र परदेशको समज्यस्यता त छदैछ यहा, साथमा विषयवस्तुको स्थानागत औचित्यपुष्टिको छनकले गर्दा कोकोहोलो बीचपनि संग्रह महत्तर र बोधगम्य बन्न पुगेको छ । संग्रह भन्छ जन्म,मृत्यू,जीवन र सभ्यता सबै–सबै चेतना हुन ।
-आफ्ना समकालिन तथा अग्रज गजलकारहरुको जस्तै विषयाधिक्यता पाइन्छ सिसम श्रीका गजलमा पनि । प्रमूखतःपरदेशी पीडाको नरमाइलो गन्ध,गाउले मनको चोखो अभिव्यक्ती,साहूजीको कटु मुस्कान,देशप्रेमको उत्कट अभिलाषा,यूवा मनको तात्तातो उच्छवास,विकिर्ण राजनीति प्रतिको रोस–आक्रोस,जातिय लैङ्गीक र सामाजिक समानताको (अभिष्ट)वकालत,संस्कार (संस्कृति)प्रतिको आस्था÷निआस्था, राष्ट्रियताको विषेसतःराष्ट्रिय स्वाधिनताको चिन्ता,चुलिदो भ्रष्टाचार–आकासिदो महङ्गी र खस्कदो अर्थतन्त्र प्रतिको स्पष्ट र सालिन दृष्टिकोण,जीवन र जीवन सँग सम्बन्धित पक्षहरुको सटिक गणवेषण,शान्ति,सदभावना र स्वतन्त्रताको तिब्राकांक्षा,श्रृङ्गार र श्रृङ्गारभित्रका संयोग वियोग,राग पराग अनि सौन्दर्य मिमांसा,मान्छेका विविध प्रवृतिहरुको (चित्रण÷विश्लेषण)यथार्थलोकन,श्रमीक आन्दोलन र जनगीतको सुमधुर गुञ्जन,निरासा,कुण्ठा,छटपटी र अतितावलोकन,घरवास–प्रवास र त्यो बीचको घनिभूत समानता असमानता,प्राकृतिक सौन्दर्यको यथोचित्रण,............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-विचार विउ हो र मन खेत हो । विचाररुपि विउ मनरुपीखेतमा रोपेपछि विचारको बोट उम्रन्छ । तर खेत अनुसारको बाली र विउ अनुसारको गुणभने अवश्यहुन्छ फलमा । सिसम श्रीले “आँशुको कथा” गजल सँग्रह मार्फत विचारको विजारोपण गरेकाछन् । अवश्यपनि सुन्दर कलमको यो सुन्दर कार्य सुन्दर फूल र फलका रुपमा फुल्ने नै छ÷झुल्ने नै छ ।
-युद्ध विभीषिकाले थिल्थिएको देशको कलम कस्तो साहित्य लेख्ला ?रोग,भोक र सोकले रन्थनिएको देशको कलम कस्तो साहित्य लेख्ला ?पानी जल्ने र ढुङ्गो गल्ने देशको कलम कस्तो साहित्य लेख्ला ?यस्तै–यस्तै प्रश्नका चाङहरुको बीचबाटपनि सिसम श्रीको कलम आसाको गीत बोक्दै गाँउगाँउ पस्छ र भन्छ ः–
गोर्खालीको स्वाभिमान यो, लुकाएर कहाँ भाग्नू ?
न झुक्ने यी शीरहरु, झुकाएर कहाँ भाग्नू ?
हुनपनि सच्चा राष्ट्रभक्तहरु शीर झुकाउनु र स्वाभिमान लुकाउनु भन्दा मृत्युवरण गर्नु उत्तम ठान्दछन् । सिसम श्री निरपेक्ष समाज र संस्कारका लागि लेख्छन् । उनको कलम पञ्चशीलका मूल्यमान्यताहरुमा अडिग छ । बोधनिय के छ भने माटोको गीतगाउदै माटो बेच्नेहरु र मुटुको गीतगाउदै मुटु बेच्नेहरु राष्ट्रभञ्जक र प्रेमभञ्जक हुन् भन्ने ठोकुवा गर्छन् उनी ।
-आसाको नौलो झिल्को बोकेर गजल पटाङ्गिनीमा उत्रिएका सिसम श्री गजलमा पारङ्गतै त भै सकेका छैनन् किन्तु त्यतातिरको सङ्केतभने अवश्य गरेको छ यो सँग्रहले । उसो त चन्द्रमामा पनि दाग छ । तर रुपगत सौन्दर्यताले र गुणगत शितलताले दागलाई गौण बनाए जस्तै सिसम श्रीको कला र वैशिष्ट्यताले कमजोरीलाई छोप्नसक्छ । उनको कला भन्छ व्यक्तिगत जीवनलाई तपसिलमा राखेर केही क्षणका निम्ति सार्वजनिक जीवन बाचौन,देश कसरी वन्दैन ? हुनपनि देश विकासको वुनियाद यही हो । विचारको विल्लिवाठ भएको समाजमा आगोका फूल फुलाउन गाह«ो त हुन्छ नै र पनि गजलकार हार्न जान्दैनन् । यही हो सँग्रहको विशेषता । विविध विभीषिकाका वीचपनि सँग्रहको आनन मलिन देखिन्न,बरु धपक्क बलेको (भावका कुरागर्दा) छ । पुर्णेको जून जस्तै । यसमा अलिकति सुष्ठु, अलिकति सौन्दर्य, अलिकति सुक्ति उक्ति, अलिकति नवीनता र अलिकति आफ्नै प्रकारको मिजाज थपि दिएकोभए सिसम श्री कुन उचाईमा पुग्थे म कल्पना गर्दैछु यतातिर । जे होस पहिलो प्रयास र पहिलो प्रयासमै पनि यतिको खरो विचार पस्कनसक्नु नै पनि ठूलो कुरा हो । आगामि दिनमा अझै नवीन र प्रवीण मिजाज, शैली र शक्तिका साथमा भेटहुने अपेक्षा त छदैछ । अहिलेलाई यत्ति भन्छु कि मित्र, दुनिया जित्नेहरुको हो । तिमीले जित्नुपर्छ र जिताउनु पर्छ, आफै र आफूजस्तैहरुलाई ।
–श्रीजन श्री
संस्थापक अध्यक्ष –अनाममण्डली मलेसिया
०६–१०–२०११
–
जुम्लाको स्याउ विलौना गर्छ, फलेर के गर्नू ।
नबन्ने भए रुकुम र खारा, बलेर के गर्नू ।
मक्का मदिनाको गजल हुम्ला–जुम्ला र बारा–खारा सम्म आईपुग्दा निक्कै परस्कृत भइसकेको नजिर हो यो । साहित्यिक व्योममा मृदुल,सुवोध्य र स्निग्धताको पगरी गुथेको यसले राजादेखि रङ्कसम्मलाई लठ्याउदै खाडीदेखि झाडीसम्म ढकमक्क फुल्न जानेकोछ । यसमा सत्वगुण,रजोगुण र तमोगुण के हुदैन सब हुन्छ । हो यो सबैले हो भेषराज नेपाललाई सिसम श्री बनाएको । गीतालेभने जस्तै धर्म भनेकै कर्म हो । भन्ने यथार्थलाई अङ्गीकारगर्दै आफ्नो कर्ममा निशिदिन कटिबद्द स्रष्टा सिसम श्रीलाई प्रथमतः हार्दिक स्वागत तथा बधाई । लोकजीवनका लालित्यपूर्ण लयचेतनाबाट अनुप्राणित सिसम, निष्ठापूर्वक आफ्नो कर्ममा क्रियाशीलछन् । निम्नमध्यम र मध्यमवर्गीय समाजमा हुर्किबढेका उनी समाजका पेचिला र चेपिला कप्चेटाहरुबाट सिर्जनात्मक उद्गार बोकेर बाहिर आएकाछन् । आफ्नो अनुभवको प्रगाढतालाई गजलमा उन्दै मनको गाठोफुकाउने यो प्रयास साच्चिकै सुन्दर प्रयास हो ।
हिउ आफैलाइ आफ्नो चिसोपना ज्ञातहुदैन, आगो आफैलाइ आफ्नो तापमान बोध हुदैन तर सर्जक आफैलाई आफ्नो सिर्जनशक्तीको बारेमा भने राम्रो ज्ञात हुन्छ र त ऊ अरुभन्दा पृथक हुन्छ र बाच्छ युगान्तर ।
ड्ड मान्छे जे गर्छ आफ्ना लागि गर्छ र अरुकालागि गरेको अभिनय गर्छ । तर यहा थोरै त्यस्ता व्यक्ति/व्यक्तित्वहरु पनिछन् जो अरुका लागि केही गर्छन्, आफू रुन्छन् र अरुलाइ हसाउँछन् ।
-यहा“म”हुनुको (म एक शरिर हुनुको) इतिहासले कुनै अर्थ राख्दैन । त्यसैले कि त्यस्तो लेख्न सक्नुपर्छ कि कसैलाई मेरो बारेमा पनि केही लेख्ने बनाउन सक्नुपर्छ भन्नेकुरा राम्रोसँग थाहाछ सिसम श्रीलाई ।
-यतिखेर यत्ति भन्नैपर्छ कि गजलमा रदिफ काफिया बीचको घम्साघम्सी, मिसराहरु बीचको रस्साकस्सी र लय र भावबीचको आत्मिक द्वन्द्वदेख्दा स्वतन्त्रताको चाह उप्कीएको हो कि ?(लाग्नु स्वभाविक हो ।) त्यसो त गजल चक्रव्यूह जस्तोपनि लाग्छ । अपितु शेरहरुको स्वतन्त्रता, बिचार र भावको व्यापकता, लयात्मक छटा, सरल र सरस शव्दावलीहरुको मधुरताले गर्दा विचार मन्थन गर्ने उपयुक्त माध्यम र स्वतन्त्र÷सुवोध्य निलो आकाश जस्तै खुलीदिन्छ गजल । जहा विचाररुपी चराहरु स्वतन्त्र शयर गर्न सक्दछन् । अझै यसो भनौ “कबिता गुलावको थुङ्गा हो भने गजल गुलावको बोट हो” कविता बुझ्न पत्र–पत्र केलाउनु पर्दछ भने गजल बुझ्न थुङ्गा–थुङ्गा चलाउनु पर्दछ । हुनपनि प्रजातान्त्रीक मुलुकका प्रदेशहरु जस्तै गजल बोटका थुङ्गाहरुपनि स्वतन्त्र हुन्छन् र प्रदेशहरुको केन्द्रसँग अन्योन्याश्रित सम्बन्ध रहे जस्तै थुङ्गाहरु र बोट बीचको अन्योन्याश्रीतताले गजल रोचक–घोचक र सोचक बनिदिन्छ । र सिसम हराएकाछन् यसैभित्र ।
-कल्पनाको गाडी चढे पनि विचाररुपी स्ट्रिङ समाउदै यथार्थको फराकिलो सडकमा यात्रारथ रहेकाले दुर्घटना असम्भवप्राय छ भन्न सकिन्छ सिसम श्रीको यात्रामा । थाहाछ उनलाई, जसरी शान्त तलाउमा ढुङ्गाहान्दा पानी तरङ्गीतहुन्छ त्यसरी नै गजल पढ्दा र सुन्दा, पाठक÷श्रोताहरुको हृदयपनि तरङ्गीत हुनसक्यो भने मात्र गजल“गजल”बन्छ भन्नेकुरा ।
-जीवन सबैले भोगीरहेका हुन्छन् फरक यत्ति हो कि कसैले सुखमय त कसैले दुखमय । यो पनि सत्य हो कि खुसीमा होस् वा दुखमाहोस् मान्छे आँशु टिल्पिलाउछ । तर सुखको आँशु आँखामै हराउछ दुखको आँसु खसिरहन्छ । यहापनि यस्तै भएकोछ सिसम श्री गजलरुपी आँसु बनेर खसिरहन्छन्– खसिरहन्छन् । र प्रत्येक पाइलाहरु प्रत्येक दुखाइहरु गजलरुपी भ¥याङका अलग–अलग खुड्किला बन्छन् । हुनपनि.............जीवनको आपाधापीमा आँसु भन्दा नजीकको मित्र अरु हुन सक्तैन । दुःख,प्रेम, श्रद्दा,क्रोध, सन्ताप कहा हुदैन आँसु ? यो जीवन भन्दा नजीकहुन्छ । आँसु नहुदो हो त जीवन पनि न हुदो हो । यहा सिसम श्रीका शेरहरु भन्छन्ः–“जीवन विज्ञापनले होइन ज्ञापनले चल्छ ।”त्यसैले त हुनु पर्छ हृदयको धड्कन सँगै गजलका शेरहरु र गजलका शेरहरु सँगै हृदयको धड्कन धड्किन्छ र त भन्न मनलाग्छ “जीवन तर्क होइन प्रेम हो । ”
-कर्तव्य अहंकारले होइन सत्यले÷प्रेमले निर्वाह गरेमात्र मानिसको आत्मा आनन्दले भरिएर आउछ । यहा सिसम श्रीले आफ्नो कर्तव्य प्रेमपूर्वक निर्वाह गरेकाछन् । जो अरुको सम्मान गर्न जान्दछ ऊ सधै सम्मानित जीवन बाच्दछ भन्ने सत्वबोध झल्किन्छ सिसम श्रीको लेखनीमा ।
ड्ड भाषा संस्कारको दर्पण हो । मेरोभाषा रहेमात्र मेरो संस्कार रहन्छ र मेरो संस्कार रहेमात्र म रहन्छु भन्नेमा दृढछन् गजलकार । त्यसो त म आफ्नो भाषा संस्कारलाई जति प्रेमगर्छु त्यतिकै प्रेम सबैले आ–आफ्नो भाषासंस्कारलाई गर्छन्÷गर्नुपर्दछ भन्ने शन्देस÷आग्रह पनि छ संग्रहमा । र यता कथित परिवर्तन र आधुनिकताका नाममा हुदैगरेका हर्कतहरुको हुर्मतपनि कसरी–कसरी निकालिएकोछ हेर्न लायक छ यहा।
-अलिकति मुटु, अलिकति माटो, अलिकति घरदेश र अलिकति परदेश मिसिएका यी गजलका बान्कीहरु गुरास जस्तै मुस्कुराउछन्, कोइलीको जस्तै गाउछन्, मयुर जस्तै नाच्छन् र त भन्न मन लाग्छ यहा झरनाको झङ्कार छ, पखेराको गीत छ, सुदूर पश्चिमको द्यौडा र सुदूरपूर्वको साकेला सिली छ । हो साच्चै नेपाली पन छ,नेपाली मन छ ।
-जीवन संयोग हो जस्तो लाग्छ कहिले काही । तर सिसम श्री घरदेशबाट परदेसिनु संयोगमात्र हुन सक्तैन । यो भित्र धेरैकुराहरु हुनसक्छन् । बाध्यता,विवशता,रहर,आशा, निराशा जे पनि । परदेसिने कारण जे भए पनि आँखाभरी सपना र मनभरी घरदेश पक्कै बोकेको हुनुपर्दछ उनले । उनका शेरहरु पढ्दै जादा लाग्छ उनी थिल्थिलिएकाछन् सपनाहरु कुल्चिएर । त्यसो त सपनाहरु कुल्चिदाको कटकटी र छटपटी कस्तोहुन्छ ?शब्दमा व्यक्त गर्न सकिदैन । र पनि अनुमान भने लगाउन सकिन्छ त्यही अनुमान हो यो । र यहीनेर यो पनि भनूँ भनूँ लाग्यो कि भोगाइले मान्छेलाई परिवर्तन गर्दाेरहेछ । प्रवास वेदनाको महासागर हो । जहा जस्तै कठोर हृदयको मान्छेपनि पग्लिन पुग्छ । कारण आफ्नो थातथलो र घरपरिवारबाट दूरहुदाको पीडाबोधमात्र होइन, भाषा,संस्कृति,भावना र अन्यान्य कतिपय कारणहरुले गर्दा, मन भित्रभित्रै उम्लिरहेको हुन्छ परदेशमा । र त्यही उम्लाई भित्रको छल्बलाहट थाम्ने प्रयास गर्दैछन् सिसम श्री । उनको आशय भन्छ, जीवन बाच्नु एउटा कुरा र बाचेको जस्तोगर्नु अर्काेकुरा । हो सिसमको कलम सललल बगेकोछ गजलमा । घरदेश र परदेशको समज्यस्यता त छदैछ यहा, साथमा विषयवस्तुको स्थानागत औचित्यपुष्टिको छनकले गर्दा कोकोहोलो बीचपनि संग्रह महत्तर र बोधगम्य बन्न पुगेको छ । संग्रह भन्छ जन्म,मृत्यू,जीवन र सभ्यता सबै–सबै चेतना हुन ।
-आफ्ना समकालिन तथा अग्रज गजलकारहरुको जस्तै विषयाधिक्यता पाइन्छ सिसम श्रीका गजलमा पनि । प्रमूखतःपरदेशी पीडाको नरमाइलो गन्ध,गाउले मनको चोखो अभिव्यक्ती,साहूजीको कटु मुस्कान,देशप्रेमको उत्कट अभिलाषा,यूवा मनको तात्तातो उच्छवास,विकिर्ण राजनीति प्रतिको रोस–आक्रोस,जातिय लैङ्गीक र सामाजिक समानताको (अभिष्ट)वकालत,संस्कार (संस्कृति)प्रतिको आस्था÷निआस्था, राष्ट्रियताको विषेसतःराष्ट्रिय स्वाधिनताको चिन्ता,चुलिदो भ्रष्टाचार–आकासिदो महङ्गी र खस्कदो अर्थतन्त्र प्रतिको स्पष्ट र सालिन दृष्टिकोण,जीवन र जीवन सँग सम्बन्धित पक्षहरुको सटिक गणवेषण,शान्ति,सदभावना र स्वतन्त्रताको तिब्राकांक्षा,श्रृङ्गार र श्रृङ्गारभित्रका संयोग वियोग,राग पराग अनि सौन्दर्य मिमांसा,मान्छेका विविध प्रवृतिहरुको (चित्रण÷विश्लेषण)यथार्थलोकन,श्रमीक आन्दोलन र जनगीतको सुमधुर गुञ्जन,निरासा,कुण्ठा,छटपटी र अतितावलोकन,घरवास–प्रवास र त्यो बीचको घनिभूत समानता असमानता,प्राकृतिक सौन्दर्यको यथोचित्रण,............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
-विचार विउ हो र मन खेत हो । विचाररुपि विउ मनरुपीखेतमा रोपेपछि विचारको बोट उम्रन्छ । तर खेत अनुसारको बाली र विउ अनुसारको गुणभने अवश्यहुन्छ फलमा । सिसम श्रीले “आँशुको कथा” गजल सँग्रह मार्फत विचारको विजारोपण गरेकाछन् । अवश्यपनि सुन्दर कलमको यो सुन्दर कार्य सुन्दर फूल र फलका रुपमा फुल्ने नै छ÷झुल्ने नै छ ।
-युद्ध विभीषिकाले थिल्थिएको देशको कलम कस्तो साहित्य लेख्ला ?रोग,भोक र सोकले रन्थनिएको देशको कलम कस्तो साहित्य लेख्ला ?पानी जल्ने र ढुङ्गो गल्ने देशको कलम कस्तो साहित्य लेख्ला ?यस्तै–यस्तै प्रश्नका चाङहरुको बीचबाटपनि सिसम श्रीको कलम आसाको गीत बोक्दै गाँउगाँउ पस्छ र भन्छ ः–
गोर्खालीको स्वाभिमान यो, लुकाएर कहाँ भाग्नू ?
न झुक्ने यी शीरहरु, झुकाएर कहाँ भाग्नू ?
हुनपनि सच्चा राष्ट्रभक्तहरु शीर झुकाउनु र स्वाभिमान लुकाउनु भन्दा मृत्युवरण गर्नु उत्तम ठान्दछन् । सिसम श्री निरपेक्ष समाज र संस्कारका लागि लेख्छन् । उनको कलम पञ्चशीलका मूल्यमान्यताहरुमा अडिग छ । बोधनिय के छ भने माटोको गीतगाउदै माटो बेच्नेहरु र मुटुको गीतगाउदै मुटु बेच्नेहरु राष्ट्रभञ्जक र प्रेमभञ्जक हुन् भन्ने ठोकुवा गर्छन् उनी ।
-आसाको नौलो झिल्को बोकेर गजल पटाङ्गिनीमा उत्रिएका सिसम श्री गजलमा पारङ्गतै त भै सकेका छैनन् किन्तु त्यतातिरको सङ्केतभने अवश्य गरेको छ यो सँग्रहले । उसो त चन्द्रमामा पनि दाग छ । तर रुपगत सौन्दर्यताले र गुणगत शितलताले दागलाई गौण बनाए जस्तै सिसम श्रीको कला र वैशिष्ट्यताले कमजोरीलाई छोप्नसक्छ । उनको कला भन्छ व्यक्तिगत जीवनलाई तपसिलमा राखेर केही क्षणका निम्ति सार्वजनिक जीवन बाचौन,देश कसरी वन्दैन ? हुनपनि देश विकासको वुनियाद यही हो । विचारको विल्लिवाठ भएको समाजमा आगोका फूल फुलाउन गाह«ो त हुन्छ नै र पनि गजलकार हार्न जान्दैनन् । यही हो सँग्रहको विशेषता । विविध विभीषिकाका वीचपनि सँग्रहको आनन मलिन देखिन्न,बरु धपक्क बलेको (भावका कुरागर्दा) छ । पुर्णेको जून जस्तै । यसमा अलिकति सुष्ठु, अलिकति सौन्दर्य, अलिकति सुक्ति उक्ति, अलिकति नवीनता र अलिकति आफ्नै प्रकारको मिजाज थपि दिएकोभए सिसम श्री कुन उचाईमा पुग्थे म कल्पना गर्दैछु यतातिर । जे होस पहिलो प्रयास र पहिलो प्रयासमै पनि यतिको खरो विचार पस्कनसक्नु नै पनि ठूलो कुरा हो । आगामि दिनमा अझै नवीन र प्रवीण मिजाज, शैली र शक्तिका साथमा भेटहुने अपेक्षा त छदैछ । अहिलेलाई यत्ति भन्छु कि मित्र, दुनिया जित्नेहरुको हो । तिमीले जित्नुपर्छ र जिताउनु पर्छ, आफै र आफूजस्तैहरुलाई ।
–श्रीजन श्री
संस्थापक अध्यक्ष –अनाममण्डली मलेसिया
०६–१०–२०११
–
No comments:
Post a Comment